بسم الله الرحمن الرحیم
مختصری از آداب مسافرت[1]
یکی از مقدمات شناخت حضرت حق ، خداوند تبارک و تعالی سیر و سیاحت است که در آن افراد با دیدن زیباییها و قدرت خداوند می تواند به توحید و یقین خود بیفزاید. لذا برای هر چیزی در اسلام دستور و فرمانی را در نظر گرفته که برابر با توان، ظرفیت و درک افراد می باشد، یعنی هر چه ظرفیت، فهم و درک افراد بیشتر باشد این شناخت عمیق تر خواهد شد.
رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود: مسافرت کنید تا سالم بمانید، و جهاد کنید تا سود برید و حج انجام دهید تا بىنیاز گردید.
و حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: یکى از حکمتهاى آل داود علیه السلام آن است که عاقل باید کوچ ننماید مگر در سه صورت: بدست آوردن توشه آخرت، اصلاح زندگى، لذت غیر حرام. هر گاه خواستى مسافرت بروى سزاوار است که در میان ایام هفته روز شنبه را انتخاب نمایى. و نیز امام صادق علیه السلام فرمود: هر کس مىخواهد سفر برود روز شنبه مسافرت کند، اگر در روز شنبه سنگى از کوهى سقوط کند خداوند آن را به جاى خود برمىگرداند.
و یا آنکه در روز سه شنبه مسافرت کن، زیرا سه شنبه روزى است که خداوند آهن را براى حضرت داود علیه السلام نرم نمود.
و یا روز پنجشنبه مسافرت کن چون پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله روز پنجشنبه مسافرت مىنمود، و آن روزى است که خداوند و پیامبر و فرشتگان آن را دوست مىدارند.
هنگامى که قمر در عقرب است مسافرت نکن، زیرا کسى که چنین کند خوبى نخواهد دید.
در روایات آمده است که روز سوم و چهارم و بیست و یکم و بیست و پنجم هر ماهى نحس است و از مسافرت در آن روزها خوددارى کن. و اگر ضرورت داشت که در یکى از این روزها به مسافرت روى ابتدا از خداوند بخواه که بدى را از تو دور گرداند و مقدارى صدقه داده و با آن سلامتى راه را تضمین کرده سپس حرکت کن. و امام صادق علیه السلام فرمود: سفر خود را با صدقه آغاز کن و هر زمان که خواستى حرکت کن، و آیة الکرسى را بخوان و هر زمان که خواستى حجامت نما.
هر گاه وقت مسافرت نزدیک شده و آماده حرکت کردن شدى لازم است که کارهاى خود را مورد دقت قرار داده، و پیوند بین خود و مردم را رسیدگى کرده و آنچه بین تو و افرادى که با آنان معامله دارى حسابرسى کرده و خود را از تمام حقوق مردم برهانى. سپس به کارهاى خانواده و کسانى که نفقه آنان بر عهده شما است توجه کرده، و خرج آنان را بصورت معتدل براى مدت سفر خود تهیه و به آنان بدهى، سپس آنان را به آنچه تو را به خداوند نزدیک مىکند سفارش نموده و این وصیت را نزد شخص مورد اعتماد خود قرار ده.
سفر خود را با مقدارى صدقه- کم یا زیاد- آغاز کن، و دو رکعت نماز را با هر مقدارى از قرآن که مىخواهى در آنها بخوانى گزارده و از خداوند براى سفر خود خوبى را مطالبه نماى. سپس آیة الکرسى را خوانده و حمد و ثناى الهى را بجاى آورده و بر پیامبر اکرم صلوات بفرست و این دعا را بخوان:
«اللّهمّ إنّی خرجت فی هذا السّفر بلا ثقة منّی لغیرک و لا رجاء یأوی بی إلّا إلیک و لا قوّة أتّکل علیها و لا حیلة ألجأ إلیها إلّا طلب رضاک و ابتغاء رحمتک تعرّضا لرزقک و سکونا إلى عائدتک و أنت أعلم بما سبق لی فی علمک فی وجهی هذا ممّا أحبّ إلى عائدتک و أکره، اللّهمّ فاصرف عنّی مقادیر کلّ بلاء و مقضیّ کلّ لاواء و ابسط علیّ کنفا من رحمتک و لطفا من عفوک و جماعا من معافاتک وفّق فیه یا ربّ جمیع قضاءک على موافقة هوای و حقیقة أملی و ادفع عنّی ما أحذر و ما لا أحذر على نفسی ممّا أنت أعلم به منّی و اجعل ذلک خیرا لی لآخرتی و دنیای معا أسئلک أن تخلفنی فیما خلّفت ورائی من أهلی و ولدی و مالی و جمیع حزانتی فأنت أفضل ما تخلف به غائبا من المؤمنین فی تحصین کلّ عورة و حفظ کلّ مضیعة و تمام کلّ نعمة و دفاع کلّ سیّئة و کفایة کلّ محذور و صرف کلّ مکروب و کمال ما تجمع به الرّضا و السّرور فی الدّنیا و الآخرة ثمّ ارزقنی ذکرک و شکرک و طاعتک و عبادتک حتّى ترضى و بعد الرّضا، اللّهمّ إنّی استودعک الیوم دینی و نفسی و مالی و أهلی و ذرّیّتی و جمیع إخوانی، اللّهمّ احفظ الشّاهد منّا و الغائب، اللّهمّ احفظنا و احفظ علینا، اللّهمّ اجعلنا فی جوارک و لا تسلبنا نعمتک و لا تغیّر ما بنا من نعمة و عافیة و فضل».
«خداوندا من شروع به این مسافرت کردم در حالى که هیچ اعتمادى به غیر تو ندارم، و امید به هیچ پناهى غیر تو ندارم و تنها قدرتى که توکلم بر آن است تو هستى و به هیچ چارهاى پناه نمىبرم مگر به طلب رضایت تو و امیدم رحمت تو است، در حالى که بدنبال رزق تو و اعتماد به تفضّل تو دارم و تو آگاهتر هستى به آنچه بر من در این سفر مقدّر نمودهاى از آنچه دوست دارم یا ناخوشایند من است. خداوندا هر بلایى که مقدّر شده است از من دور گردان، و هر رنجى که مورد قضا قرار گرفته از من منصرف کن. و کرانهاى از رحمتت و بخشى از عفو خودت و سهمى از دورى از بلاها را بر من گشوده گردان. اى پروردگار قضاء خودت را موافق خواسته من و حقیقت آرزوهاى من قرار ده، و آنچه را که من مىگریزم و آنچه را که از آن نمىگریزم و تو بهتر از من به آن آگاه هستى از من دور کن، و این را خیرى براى دنیا و آخرت من قرار ده. از تو مىخواهم که تو جایگزین من باشى در میان خانواده و فرزندان و ثروت و تمام آنچه دارم، زیرا تو بهتر از هر کسى جایگزین مؤمنان غایب بوده و هر زشتى را پوشانده و هر گمشدهاى را حفظ و هر نعمتى را کامل و هر بدى را دور و هر ناپسندى را جلوگیرى و از هر سختى بازداشته و تمام خوشنودیها و خوبیهاى دنیا و آخرت را جمع نمودهاى. سپس علاوه بر اینها یاد و شکر و اطاعت و عبادت کردن خودت را روزى من گردان بطورى که بتوانم تو را راضى کرده و حتى ما فوق رضیات تو را بدست آورم. خداوندا من امروز دین و جان و مال و ناموس و فرزندان و همه خویشانم را به تو مىسپارم، خداوندا حاضر و غایب ما را حفظ کن. خداوندا، ما را حفظ فرما و آنچه مربوط به ما است نیز حفظ فرما. خداوندا، ما را در پناه خودت قرار ده و نعمت خودت را از ما مگیر، و این حالت نعمت و خوبى و دورى از بدى که اکنون ما در اختیار داریم را عوض ننما».
وقتى از درب منزل بیرون آمدى نزد درب ایستاده و سوره حمد را از روبرو و بر طرف راست و چپ خود بخوان، و نیز آیه الکرسى را بر سه طرف بخوان و آنچه برایت مقدور است صدقه بده و سپس بگو:
«اللّهمّ إنّی اشتریت بهذه الصّدقة سلامتی و سلامة سفری و ما معی».
«خداوندا با این صدقه سلامتى خود و سلامتى سفرم و آنچه همراه دارم را خریدم».
سپس بگو:
«اللّهمّ احفظنی و احفظ ما معی و سلّمنی و سلّم ما معی و بلّغنی و بلّغ ما معی ببلاغک الحسن الجمیل».
«خداوندا، مرا و آنچه همراه دارم حفظ کن، و خودم و آنچه همراه دارم را سالم بدار، و خودم و آنچه با من است به مقصد برسان آن گونه که تو رساننده نیکو و زیبا هستى».
سپس این دعا را بخوان: «لا إله إلّا اللَّه الحلیم الکریم، لا إله إلّا اللَّه العلیّ العظیم، سبحان اللَّه ربّ السّموات السّبع و ربّ الأرضین السّبع و ما بینهنّ و ربّ العرش العظیم، و سلام على المرسلین و الحمد للَّه ربّ العالمین، و صلّى اللَّه على محمّد و آله الطّاهرین، الطّیبین. اللّهمّ کن لی جارا من کلّ جبّار عنید و من کلّ شیطان مرید، بسم اللَّه دخلت، بسم اللَّه خرجت، اللّهمّ إنّی أقدّم بین یدی نسیانی و عجلتی بسم اللَّه ما شاء اللَّه فی سفری هذا ذکرته أم نسیته، اللّهمّ أنت المستعان على الأمور کلّها، و أنت الصّاحب فی السّفر و الخلیفة فی الأهل، اللّهمّ هوّن علینا سفرنا، و أطولنا الأرض و سیّرنا فیها بطاعتک و طاعة رسولک، اللّهمّ أصلح لنا ظهرنا و بارک لنا فیما رزقتنا و قنا عذاب النّار، اللّهمّ إنّی أعوذ بک من وعثاء السفر و کآبة المنقلب و سوء المنظر فی الأهل و المال و الولد، اللّهمّ أنت عضدی و ناصری، اللّهمّ اقطع عنّی بعده و مشقّته و اصحبنی فیه و اخلفنی فی أهلی بخیر و لا حول و لا قوّة إلّا باللَّه العلیّ العظیم».
«معبودى غیر از آن خدایى که بردبار و بزرگوار است نیست، معبودى غیر از آن خدایى که بلند مرتبه و بزرگ است نیست، منزّه است خدایى که پروردگار آسمانهاى هفتگانه و پروردگار هفت زمین و آنچه بین آسمان و زمین است و پروردگار عرش بزرگ است، و درود بر پیامبران و سپاس خداوندى را که پروردگار جهانیان است. و درود خداوند بر محمد و خاندان پاک و معصوم او باد. خداوندا، پناه من در برابر هر ستمگر سرکش و در برابر هر شیطان پلید باش. با نام خدا داخل و با نام خدا خارج گشتم. خداوندا من نام تو را پیش از آنکه چیزى را فراموش کنم یا عجله نمایم قرار مىدهم. آنچه را تو بخواهى فراموش مىکنم یا یاد مىآورم. خداوندا تو یاور در برابر همه کارها هستى، تو مرا در سفر همراه بوده و جانشین در خانوادهاى. خداوندا، سفر ما را بر ما آسان گردان، و راه را بر ما اندک گردان و حرکت ما را بر زمین در راه اطاعت خودت و اطاعت پیامبرت قرار ده، خداوندا پشتوانه ما را بر ما اصلاح گردانده و آنچه را روزى ما گرداندهاى بر ما مبارک کن و ما را از رنج آتش نگه دار. خداوندا من از رنج سفر و سرانجام اندوهبار و دیدن روز بد در میان خانواده و ثروت و فرزندانم به تو پناه مىبرم.
خداوندا تو بازو و یاور من هستى، خداوندا دورى راه و مشقّت آن را بر من هموار گردان، همراه من باش، پس از من در میان خانوادهام خوبى باقى بگذار، و هر نیرو و توانى تنها از طرف خداوند بلند مرتبه و بزرگ است».
و هر گاه خواستى سوار شوى بگو:
«بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم، بسم اللَّه و اللَّه أکبر».
«بنام خداوند رحمان و رحیم، بنام خداوند، و خداوند بزرگتر است».
وقتى بر مرکب قرار گرفتى بگو:
«الحمد للَّه الّذی هدانا للإسلام و منّ علینا بمحمّد صلّى اللَّه علیه و آله، سُبْحانَ الَّذِی سَخَّرَ لَنا هذا وَ ما کُنَّا لَهُ مُقْرِنِینَ وَ إِنَّا إِلى رَبِّنا لَمُنْقَلِبُونَ و الحمد للَّه ربّ العالمین، اللّهمّ أنت الحامل على الظّهر و المستعان على الأمر، اللّهمّ بلّغنا بلاغا یبلغ إلى خیر، بلاغا یبلغ إلى رحمتک و رضوانک و مغفرتک، اللّهمّ لا طیر إلّا طیرک، و لا خیر إلّا خیرک، و لا حافظ غیرک». «سپاس خداوندى که ما را به اسلام راهنمایى کرد، و به محمد صلّى اللَّه علیه و آله و سلم بر ما منّت نهاد، پاک و منزه است آن که این را رام ما کرد و ما خود بر آن توانا نبودیم.
و ما بسوى پروردگارمان بازمىگردیم، و سپاس خداوندى را که پروردگار جهانیان است. خداوندا تو ما را بر مرکب سوار نمودى، و از تو بر کارها کمک طلبیده مىشود.
خداوندا ما را برسان رساندنى که به خوبى منتهى گردد، رساندنى که به رحمت و خشنودى و مغفرت تو منتهى گردد، خداوندا هیچ بدى نیست جز آنچه تو بد بدانى و هیچ چیزى خوب نیست جز آنچه تو خوب بدانى، و هیچ نگهبانى غیر از تو نیست».
سفر بخیر و سلامتی
[1]الآداب الدینیة للخزانة المعینیة با ترجمه عابدى ، فصل سیزدهم بیان آداب مربوط به مسافرت ..... ص : 327 .